به لحاظ بالینی، پوکی استخوان ممکن است بر مبنای شکستگی بی دلیل و بدون هیچ فشاری، یا آستانه شکستگی، مانند کاهش توده استخوان تعریف شود که احتمال شکستگی را افزایش می دهد. کاهش تراکم استخوان همیشه منجر به شکست استخوان نمی شود. خطر شکستگی می تواند ناشی از عوامل مربوط به بالا رفتن سن باشد، از جمله عدم هماهنگی عصبی- حرکتی، افزایش تعداد دفعات زمین خوردن، آرتروز، پارکینسون، و غیره

عواملی که موجب کاهش احتمال بروز پوکی استخوان می شوند

داشته سابقه خانوادگی این بیماری
داشتن سابقه شکستگی استخوان
جنسیت- زنان پس از دوران یائسگی
عدم فعالیت بدنی
مصرف کم کلسیم و ویتامین
مصرف تنباکو
مصرف زیاد کافئین و الکل
مصرف برخی از دارو ها مثل بیس فسفونات و کرتیکواستروئید ها

در این مقاله پوکی استخوان ناشی از مصرف بیس فسفونات و کرتیکواستروئید برسی می شود

دارو های بیس فسفونات

بیس فسفونات (Bisphosphonates) نام دسته‌ای از داروها است که به آن‌ها دی فسفونات هم میگویند.
استئوپروزیس (Osteoporosis) یا پوکی استخوان شرایطی است که در آن استخوان ها پر منفذ می شوند و احتمال بروز مشکلات برای دندان ها افزایش خواهد یافت. این نوع استخوان ها می توانند به راحتی شکسته شوند یا به شکل وضعیت پاتولوژیک موجود درآیند، زیرا انعطاف پذیری و استحکام استخوان های سالم را ندارند.

مشکل دیگر این است که دارویی مانند بیس فسفونات، که معمولاً برای درمان پوکی استخوان تجویز می شود و مصرف آن در زنان رو به افزایش است، تزریق وریدی آن موجب بروز شرایطی تحت عنوان سندورم استئونکروز (مرگ استخوان) فک ONJ syndrome می شود. این سندورم شرایطی است که در آن قسمت های کوچکی از استخوان فک بالا یا پایین می میرند از بین می روند.

دندان هایی که در این قسمت های این استخوان ها واقع شده اند، لق می شوند و می تواند موجب افتادن آنها شود، و اگر فشار به آنها وارد شود، می تواند درد شدیدی بوجود آورد، لازم به تذکر نیست که استخوان فک ممکن است تخریب شود. مشکل دیگر این است که اگر شما به هر دلیلی تحت درمان بیس فسفونات می باشید (ممکن است آن را به عنوان داروی درمان سرطان، یا درمان دیگر مشکلات در کنار پوکی استخوان دریافت کنید)، و مجبور به کشیدن دندان، کاشت ایمپلنت، یا هر جراحی دهانی دیگری باشید، ممکن است استخوان فک قادر به بهبود نباشد و نقطه آغاز نکروز استخوان باشد.

همینطور گزارش شده است که استفاده مداوم از بیس فسفونات خوراکی منجر به ضایعات داخل دهانی شده است. هر چند بسیاری از این موارد با کشیدن دندان یا تروماهای دندانی همراه بوده اند، به نظر می رسد برخی از ضایعات به صورت خود به خود بروز پیدا کرده باشند
اگر قرار باشد از ایمپلنت استفاده شود، یا طرح درمان شما نیاز به کشیدن دندان دارد، ممکن است مجبور باشید تا پایان درمان پوکی استخوان خود و زمانی که دیگر به مصرف بیس فسفونات نیاز ندارید دست نگهدارید، تا انجام طرح درمان شما امکان پذیر باشد.

بیس فسفونات ها دسته مصنوعی از نمونه های مشابه پیروفسفات ها هستند که از جمله داروهای بسیار قوی برای پیشگیری از تحلیل استخوان می باشندس. آنها شباهت زیادی به کلسیم دارند، و یا داخل استخوان حفظ می شوند، یا از طریق ادرار دفع می شود. از آنجا که روی بیس فسفونات فعل و انفعالات شیمیایی صورت نمی گیرد، غلظت بالای آن برای مدت زمان طولانی داخل استخوان باقی خواهد ماند.

مکانیزم عمل بیس فسفونات ها هنوز تحت آزمایش است، اما برخی فیزیولوژی های آسیب شناسی اساسی قابل درک هستند. بیس فسفونات ها به خاطر میل ترکیبی بخش هایی از پارا کلروفنول خود به هیدروکسی آپاتیت، به استخوان می چسبند و پس از آن توسط استئوکلاست ها خورده می شوند. هضم بیس فسفونات ها توسط استئوکلاست ها، منجر به آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلول ها) می شود. جذب استئوکلاست ها بواسطه استئوبلاست ها نیز مهار می شود

تأثیر بیس فسفونات ها قابل انکار نیست. برای درمان هایپرکلسمی (hypercalcemia افزایش کلسیم خون) بد خیم، اختلالات ورم استخوان osteitis deformans (بیماری پاژه استخوان)، گسترش بیماری در استخوان (با یا بدون هایپرکلسمی)، و تومور بد خیم چند گانه سلول های مغز استخوان، اساساً به طور وریدی استفاده می شوند، و برای پوکی استخوان تنها به صورت خوراکی استفاده می شود

انجام درمان های دندانپزشکی در همه موارد محدودیت ندارد. میلیون ها زنی که دوره قبل یا بعد از دوران یائسگی خود را سپری می کنند برای پیشگیری از حوادث اسکلتی مربوط به استئوپوزیس، به تجویز پزشک خود بیس فسفونات را به صورت خوراکی مصرف می کنند. هزاران بیمار نیز بیس فسفونات را به عنوان بخش از رژیم شیمی درمانی خود برای درمان بیماری های بد خیم دریافت می کنند. به همین نسبت هستند افرادی که با وجود این بیماری های خود و مصرف بیس فسفونات قصد دارند از درمان های دندانپزشکی بهره مند شوند. اگر طرح درمان نیاز به تکنیک های جراحی یا ایمپلنت های دندانی نداشته باشد، احتمال اینکه بیمار بتواند تحت درمان قرار بگیرد زیاد است

تحت هر شرایطی به خاطر داشته باشید به دندانپزشک خود یادآور شوید که بیس فسفونات مصرف می کنید. اینها اطلاعات مهمی هستند که به دلایلی که در بالا ذکر شدند، هر دندانپزشکی باید از آنها آگاه باشد. اگر دندانپزشک بداند شما بیس فسفونات مصرف می کنید ممکن است درمان ها را تغییر دهد تا برای استخوان فک شما مشکلی پیش نیاید

دارو های کورتیکواستروئید

استروئید (کورتیزون یا کورتیکواستروئیدها(Corticosteroid)) یا همان کورتون (نام قدیمی)، ترکیباتی هستند که بطور طبیعی در بدن، توسط غده فوق کلیوی (آدرنال) تحت عنوان هورمون “کورتیزول” ترشح می شوند که باعث کاهش التهاب، مهار نسبی ایمنی بدن، ترشح هیستامین، تقسیم سلولی و ساخت DNA می شود.

داروهای استروئیدی توسط انسان و مشابه با “کورتیزول بدن” تحت عنوان “کورتیکواستروئید” جهت استفاده های متعددی در علم پزشکی و درمان بیماری های مختلف ساخته می شوند. این داروها با “استروئیدهای آنابولیک” (ساخته شده از تستوسترون و هورمون رشد) که در ورزشکاران بکار برده می شوند کاملا متفاوت هستند.

داروهای استروئیدی به شکل های مختلف (خوراکی، تزریقی، شیاف، اسپری بینی، قطره و پماد) بسته به نوع و شدت بیماری، قابل تجویز هستند. داروهای شایع که اکثر مردم با آنها آشنایی دارند شامل بتامتازون، دگزامتازون، هیدروکورتیزون، تریامسینولون، پردنیزولون و … می باشند. این داروها مثل بقیه داروها و حتی مواد غذایی دارای عوارضی هستند که در صورت استفاده صحیح می توان آنها را به حداقل رساند.

پیشگیری از پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتون

در افرادی که به مدت بیش از سه ماه کورتون خوراکی استفاده میکنند پزشک معالج برحسب مورد از اقداماتی استفاده میکند تا احتمال بروز پوکی استخوان را کاهش داده و یا از شدت آن بکاهد. مهمترین این اقدامات عبارتند از

• کاهش مصرف سیگار و الکل : هم سیگار و هم الکل میتوانند موجب بروز پوکی استخوان شوند و مصرف هرکدام از آنها همراه با کورتون میتواند احتمال بروز پوکی را افزایش دهد
شکستگی پاتولوژیک بدنبال پوکی استخوان است.

• انجام ورزش : ورزش های سرپایی مانند راه پیمایی و دویدن میتوانند موجب افزایش تراکم استخوان شده و احتمال پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتون را کم کنند. انجام ورزش هایی که موجب تقویت عضلات بدن میشوند مانند تمرینات با وزنه هم همین اثر را دارند. شنا تاثیر زیادی در پیشگیری از پوکی استخوان ندارد

• مصرف کلسیم و ویتامین دی : کلسیم نقش بسیار مهمی در تراکم و استحکام استخوان دارد و ویتامین دی برای جذب کلسیم از دستگاه گوارش و نظارت بر فعالیت آن در بدن مورد نیاز است. مصرف حداقل یک گرم کلسیم و ۸۰۰ واحد بین المللی ویتامین دی در کسی که کورتون مصرف میکند ضروری است. بهتر است این مقادیر از طریق غذاهای سالم مانند لبنیات و ماهی به بدن برسد. با این حال در صورت کافی نبودن میزان دریافتی از راه غذا باید کلسیم و ویتامین دی بصورت مکمل های غذایی به بیمار داده شود

• میزان مصرف کورتون : حداقل میزان کورتون در حداقل زمان ممکن مصرف شود. هرچه دوز مصرفی کورتون و یا مدت زمان مصرف آن بیشتر شود احتمال بروز پوکی استخوان هم بیشتر میشود. متاسفانه حداقل دوزی وجود ندارد که در آن مقادیر احتمال بروز پوکی استخوان وجود نداشته باشد ولی باید با پزشک معالج صحبت کرد که در صورت امکان داروهای دیگری بجای کورتون استفاده شده تا شاید بتوان دوز مصرفی آن را کاهش داد و یا در صورت امکان در بعضی بیماری ها بجای داروی خوارکی از کورتون های موضعی مانند پماد استفاده کرد.

ادامه مصرف کورتون بیش از زمانی که پزشک تجویز کرده و یا افزایش دوز آن برای بهتر کردن اثر آن بشدت ممنوع است. همچنین کسی که کورتون خوراکی مصرف میکند به هیچ وجه نباید بدون دستور پزشک معالج داروی خود را به ناگهان قطع کرده و یا دوز مصرفی آن را کاهش دهد

• دارو : مصرف داروهای بیس فسفونات مانند آلندرونات، ریزدرونات و یا اتیدرونات. این داروها میتوانند با کاهش بازجذب کلسیم از استخوان روند کاهش دانسیته آن را کند کنند

در کنار اقدامات ذکر شده بیماری که از کورتون استفاده میکند باید مراقب باشد تا در حین فعالیت های روزمره زمین نخورد. زمین خوردن شایعترین علت شکستگی پاتولوژیک بدنبال پوکی استخوان است.

نظرات خود را با ما در میان بگذارید…