لیزر دندان یک روش دقیق و مؤثر برای انجام بسیاری از درمان‌های دندان‌پزشکی است. پتانسیل استفاده از لیزر دندان در دندان‌پزشکی و بهبود مشکل دندان به توانایی دندان‌پزشک در کنترل خروجی قدرت نور و مدت قرار گرفتن آن در معرض بافت بستگی دارد.
دندان‌پزشک به کمک لیزر و با تمرکز بر منطقه آسیب‌دیده و بدون آسیب رساندن به بافت‌های اطراف، می‌تواند مشکل را درمان کند.
همان‌طوری که برنامه‌های کاربری برای لیزر دندان در حال گسترش است تعداد زیادی از دندان‌پزشکان به دنبال استفاده از این فناوری هستند تا بتوانند از این روش درمانی دقیق که درد و زمان بهبود را به حداقل می‌رساند، استفاده کنند. در ادامه بیشتر در مورد لیزر و استفاده از آن در درمان‌های دندان پزشکی صحبت خواهد شد.
سرفصل‌های عنوان‌شده در این مقاله عبارت‌اند از:
انواع لیزر دندان
اداره غذا و داروی آمریکا(FDA) استفاده از انواع لیزرهای بافت سخت و نرم را برای درمان‌های دندان کودکان و بزرگ‌سالان تأیید کرده است. ازآنجایی‌که لیزرهای دندان ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند از آن‌ها برای انجام روش‌های خاص دندان‌پزشکی استفاده می‌شود ازاین‌رو لیزر دندان به دودسته زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- لیزر بافت سخت: لیزرهای بافت سخت دارای طول‌موجی هستند که توسط هیدروکسی آپاتیت(نمک کلسیم فسفات موجود در استخوان و دندان) و آب بسیار جذب‌شده و برای برش ساختار دندان مؤثرتر عمل می‌کنند. لیزرهای بافت سخت شامل اربیوم YAG و اربیوم برم YSGG هستند. اولین استفاده ی لیزرهای بافت سخت برای برش بسیار دقیق استخوان و دندان است. لیزرهای بافت سخت اغلب در آماده‌سازی یا شکل دادن دندان‌ها برای پیوند کامپوزیت، حذف مقادیر کوچک ساختار دندان و اصلاح برخی از دندان‌های فرسوده ی پرشده مورداستفاده قرار می‌گیرند.
- لیزر بافت نرم: لیزرهای بافت نرم دارای طول‌موجی هستند که از طریق آب و هموگلوبین(پروتئین اکسیژن در سلول‌های قرمز خون) بسیار قابل‌جذب بوده و برای مدیریت بافت نرم مؤثر هستند. لیزرهای بافت نرم معمولاً شامل نئودیمیم YAG(Nd: YAG) و لیزرهای دیود هستند که ممکن است به‌عنوان بخشی از درمان‌های پریودنتال مورداستفاده قرار گیرند و توانایی کشتن باکتری‌ها و فعال شدن رشد مجدد بافت‌ها را دارند. لیزر دی‌اکسید کربن آسیب بافت‌های اطراف منطقه موردنظر را کاهش می‌دهد و سریع‌تر از روش فیبر نوری سبب بهبود بافت می‌شود. لیزرهای بافت نرم بدون آسیب رساندن به عروق خونی و عصب در بافت نرم نفوذ می‌کنند. به این دلیل است که بسیاری از مردم بعد از استفاده از لیزر تقریباً هیچ دردی پس از عمل تجربه نمی‌کنند. همچنین لیزرهای بافت نرم اجازه می‌دهند که بافت‌ها سریع‌تر بهبود یابند. به همین علت است که بسیاری از روش‌های درمانی زیبایی از لیزرهای بافت نرم برای شکافتن لثه استفاده می‌کنند.
برخی از تکنولوژی‌های لیزر دندان به‌گونه‌ای گسترش‌یافته‌اند که می‌توانند برای تولید انرژی لیزری بافت سخت و نرم با توجه به نیازهای بیمار مورداستفاده قرار گیرند.
علاوه بر لیزرهایی که برای برش و شکل دادن به بافت‌های سخت و نرم مورداستفاده قرار می‌گیرند دیگر انواع لیزر به‌طور خاص برای مشاهده بیرونی دندان‌ها و سلول‌ها با استفاده از ترموگرافی نوری که یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است، طراحی‌شده‌اند. لیزرهای دیگر انرژی و پروتئین خاصی را فراهم می‌کنند که به حرکت پیغام‌های بین سلولی کمک کرده تا آن را با توانایی طبیعی بدن تطبیق داده و از طیف‌های نور برای سلول‌های آسیب‌دیده استفاده کند.
لیزرهایی که اغلب در دندان‌پزشکی مورداستفاده قرار می‌گیرند لیزرهای دایود، Nd و اربیوم هستند که دو مورد اول بیشتر برای استفاده در بافت نرم مثل لثه، مخاط و زبان کاربرد داشته و اربیوم برای بافت سخت مثل استخوان و دندان مورداستفاده قرار می‌گیرد.
استفاده از لیزر در درمان های دندان‌پزشکی
با رشد فناوری و گسترش تکنولوژی‌های لیزر می‌توان از آن در تمام زمینه‌های سلامتی به‌خصوص دندان‌پزشکی استفاده کرد. به‌طور مثال استفاده از لیزر دندان در درمان‌های زیبایی دندان مثل سفید کردن و بلیچینگ بسیار مرسوم است. در ادامه برخی از درمان‌های دندان‌پزشکی که به کمک لیزر دندان قابل انجام است ذکرشده‌اند:
- یافتن حفره دندان: برای تشخیص زودهنگام حفره‌های پوسیدگی که به‌وسیله‌ی محصولات جانبی ایجادشده‌اند، از لیزر دندان با شدت پایین استفاده می‌شود.
- پر کردن و یا آماده‌سازی دندان: لیزر بافت سخت دندان نیاز به تزریق بی‌حسی و مته‌های دندان‌پزشکی را از بین می‌برد. لیزر دندان مورداستفاده در روش پر کردن دندان قادر به کشتن باکتری‌های واقع در حفره بوده که به‌طور بالقوه منجر به بهبودترمیم بلندمدت دندان‌ها می‌شود. بااین‌حال لیزر دندان برای جایگزینی پرکننده‌های آمالگام، onlay و یا تاج‌ها مناسب نیست.
- حساسیت دندان: ناراحتی‌های دندان که به ریشه مربوط بوده و حساسیت به غذای گرم و سرد را ایجاد می‌کنند به‌وسیله لیزر دندان قابل‌درمان هستند.
- اصلاح طول تاج: لیزر دندان قادر به تغییر بافت لثه(بافت نرم) و استخوان(بافت سخت) بوده و می‌تواند ساختار دندان را سالم‌تر نشان دهد مثل اصلاح طول تاج. چنین تغییر شکلی پایه قوی‌تری را برای قرار دادن‌ترمیم ایجاد می‌کند.
- اصلاح لبخند لثه‌ای: لیزر دندان می‌تواند بافت لثه را تغییر دهد تا ساختار سالم دندان را به نمایش گذاشته و ظاهر لبخند لثه‌ای را بهبود بخشد.
- پیوند بافتی به کمک لیزر: لیزر پیوند بافتی یک روش درمانی ایده آل برای کودکانی است که بخشی از بافت زبان آن‌ها به بافت لثه یا زبان متصل است که به دلیل این محدودیت در حرکت زبان، کودک قادر به تغذیه و تکلم درست نخواهد بود. برای حل این مشکل از لیزر دندان برای از بین بردن موانع گفتاری و تغذیه استفاده می‌شود.
- اصلاح چین‌خوردگی بافت نرم: برای جاگذاری پروتزهای دندان می‌توان به کمک لیزر دندان برشی بدون درد و بخیه را در بافت نرم ایجاد کرد.
لیزر دندان برای اغلب روش‌های درمانی دهان و دندان مانند سفید کردن دندان، جراحی لثه و برداشتن بافت اضافی لثه، برطرف کردن حفرهای دهانی و درمان بوی بد دهان و دندان، برداشت پوسیدگی‌ها و درمان حساسیت‌های دندان مورداستفاده قرار می‌گیرد.
مزایا و معایب لیزر دندان
اگرچه لیزرهای دندانی ممکن است هرگز جایگزین تجهیزات دندان‌پزشکی مورداستفاده امروزی قرار نگیرند اما با مطالعات و نوآوری امکان دارد که لیزرها به وسیله‌های رایج دندان‌پزشکی برای درمان بیماری‌های دهان و دندان تبدیل شوند.
از طرفی هرکدام از روش‌های لیزر دندان با مزیت‌ها و معایبی روبه‌رو است که می‌تواند بر سلامت دهان و دندان و یا روش درمان تأثیرگذار باشد. برخی از مزیت‌های استفاده از لیزر دندان عبارت‌اند از:
- درمان‌های بافت نرم به‌وسیله لیزر دندان نیازی به بخیه ندارد بنابراین زمان درمان کاهش می‌یابد.
- برخی از روش‌های لیزر دندان به بی‌حسی نیازی ندارند.
- با بسته شدن عروق لنفاوی در لیزر دندان ورم و التهاب ناشی از جراحی کاهش می‌یابد.
- انرژی بالای پرتو نور در لیزر دندان به لخته شدن رگ‌های خونی کمک کرده و از خونریزی زیاد جلوگیری می‌کند، بنابراین استفاده از لیزر دندان برای بیمارانی که مشکل انعقاد خون دارند بسیار مناسب است.
- ازآنجایی‌که پرتوهای نور لیزر انرژی بالایی دارند به ضدعفونی کردن منطقه آسیب‌دیده کمک کرده و عفونت‌های باکتریایی را به حداقل می‌رسانند.
- با لیزر دندان آسیب بافت‌های اطراف منطقه درمان به حداقل می‌رسد.
- در درمان به‌وسیله‌ی لیزر دندان زخم‌ها سریع‌تر بهبودیافته و بافت‌ها مجدداً می‌توانند احیا شوند.
اگرچه استفاده از لیزر دندان برای درمان بیمارهای دهان و دندان با دقت بالایی انجام می‌شود و کنترل دندان‌پزشک بروی منطقه آسیب‌دیده در این روش بسیار زیاد است اما در صورت عدم دقت کافی می‌تواند آسیب جدی به چشم بیمار وارد شود. ازاین‌رو زمان درمان به کمک لیزر هم پزشک و هم بیمار باید از عینک‌های مخصوص استفاده کنند. از دیگر معایب استفاده از لیزر دندان هزینه بالای این روش درمانی است.
لیزر دندان یک روش بدون درد برای انجام بسیاری از درمان‌های دندان‌پزشکی است که اغلب نیازی به بی‌حسی نداشته و با انرژی پرتو نوری که دارد می‌تواند از خونریزی زیاد جلوگیری کند.
ابزار لیزری یک پرتو نور نازک و متمرکز از انرژی نور را منتشر می‌کنند که دندان‌پزشکان می‌توانند با محاسبه طول‌موج نور اثر متقابل لیزر را بر یک بافت خاص پیش‌بینی کنند.
بنابراین برخی از لیزرها برای جراحی بافت نرم مثل لثه و برخی دیگر برای بافت‌های سخت مانند مینای دندان و استخوان مورداستفاده قرار می‌گیرند. از لیزر دندان می‌توان برای از بین بردن حساسیت‌های دندان، اصلاح طول تاج، اصلاح لبخند لثه‌ای، یافتن حفره‌های دندانی و سایر درمان‌ها بهره برد.
