ارتودنسی شاخه‌ای از دندان‌پزشکی است که قادر به اصلاح دندان و فکی که به‌صورت نادرست در جای خود قرارگرفته‌اند، خواهد بود. نگهداری و تمیز کردن دندان‌های کج و دندان‌هایی که به‌درستی در کنار هم قرار نگرفته‌اند سخت‌تر است. دندان‌های کج و نادرست بیشتر در معرض پوسیدگی و بیمارهای پریودنتال قرار می‌گیرند.
همچنین با وجود این دندان‌ها فشار اضافی بروی عضلات فک به هنگام جویدن غذا ایجاد میشود که می‌تواند منجر به سردرد، سندرم TMJ و درد گردن، شانه و پشت شود.
دندان‌هایی که کج بوده و در جای مناسب خود قرار نگرفته باشند می‌توانند از زیبایی ظاهری فرد بکاهند. درمان ارتودنسی راهی برای صاف کردن و حرکت دادن دندان‌ها برای بهبود ظاهر و نحوه کارکرد آن‌ها است.
همچنین می‌توان با گسترش فشار دردناک روی تمام دندان‌ها مراقبت و سلامتی درازمدت دندان‌ها، لثه‌ها و فک را تضمین کرد. داشتن دهان و دندان سالم، ظاهری لذت‌بخش و دندان‌هایی که احتمالاً طول عمر بیشتری دارند از مزیت‌های استفاده از درمان ارتودنسی است. سرفصل‌های عنوان‌شده در این مقاله عبارت‌اند از:
برخی از افراد دارای دندان‌های شلوغ و ناصاف هستند. درمان ارتودنسی دندان‌ها را صاف‌کرده و آن‌ها را به موقعیت‌های بهتر حرکت می‌دهد. درمان ارتودنسی ظاهر فرد را بهبود بخشیده و روشی برای روی‌هم قرار گرفتن دندان‌ها به هنگام گازگرفتگی است.
همچنین با ارتودنسی تمیز کردن دندان‌ها ساده‌تر خواهد شد. دندان‌های فوقانی برخی افراد روبه‌جلو است که ظاهر ناخوشایندی را ایجاد می‌کند. این دندان‌های برجسته بیشتر آسیب می‌بینند اما درمان ارتودنسی می‌تواند آن‌ها را به سمت خط راست دندان حرکت دهد.
گاهی انحراف فک بالا و پایین می‌تواند بر ظاهر دندان تأثیر گذاشته و منجر به قرارگیری نادرست نیش‌ها بروی هم شود. زمانی که دندان‌ها به‌درستی روی‌هم قرار نگیرند می‌توانند فشاری بروی عضلات فک ایجاد کنند که سبب بروز مشکلاتی برای فک و گاهی سردرد میشود.
درمان ارتودنسی می‌تواند به شما کمک کند که به‌طور یکنواخت بجوید و فشار واردشده بروی فک را کاهش می‌دهد.
فقط دندان‌پزشک یا متخصص ارتودنسی می‌تواند تشخیص دهد که آیا ارتودنسی می‌تواند راهی برای حل مشکل شما باشد یا خیر. بر اساس ابزارهای تشخیصی که شامل یک تاریخچه کامل پزشکی و دندان‌پزشکی است، با یک معاینه بالینی، قالب‌گیری مدل دندان و عکس‌برداری با اشعه X یک ارتودنتیست یا دندان‌پزشک می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا ارتودنسی مشکل دندان شما را رفع می‌کند یا خیر. سپس یک برنامه درمانی مناسب برای شما در نظر گرفته میشود.
هدف از ارتودنسی دندان بستن شکافهای بین دندان، هماهنگ کردن دندان‌ها، صاف کردن دندان‌های کج، بهبود گفتار یا توانایی جویدن، تقویت سلامت درازمدت لثه و دندان‌ها، جلوگیری از سایش بیش‌ازحد در طولانی‌مدت و یا آسیب دندان است.
بهترین زمان برای درمان ارتودنسی در دوران کودکی است اما بزرگ‌سالان نیز می‌توانند از درمان ارتودنسی برای رفع مشکل دندان خود استفاده کنند فقط ممکن است مدت‌زمان بیشتری درمان آن‌ها به طول انجامد.
سن نسبت به تعداد مناسب دندان‌ها اهمیت کمتری دارد. در کودکان ضروری است که قبل از شروع درمان ارتودنسی تعداد دندان‌های آن‌ها بررسی شود و از کامل شدن تعداد آن‌ها مطمئن شد. بخشی از مشکلاتی که ممکن است به‌وسیله ارتودنسی درمان شوند در زیر لیست شده‌اند:
اوربایت(Overbite): درواقع به همپوشانی عمودی دندان‌های جلویی فک بالا و پایین هنگام بسته شدن فک اوربایت گفته میشود که در حالت طبیعی این فاصله یک میلی‌متر است. اما زمانی که دندان‌های جلویی فک بالا خیلی جلوتر از دندان‌های جلویی فک پایین قرارگرفته باشند ناهنجاری اوربایت رخ می‌دهد.
آندربایت(Under-bite): در این ناهنجاری دندان‌های فک پایین بیش‌ازحد جلو و یا دندان‌های فوقانی بیش‌ازحد عقب قرارگرفته‌اند.
کراس بایت(Cross-bite): این ناهنجاری ناشی از نوعی برهمایی دندانی است که یک یا چند دندان و یا کل فک به‌صورت معکوس قرارگرفته‌اند. به عبارتی فک پایین جلوتر از فک بالا قرارگرفته است. این ناهنجاری می‌تواند سبب سایش دندان‌ها شود. همچنین مشکلات پریودنتال و آسیب به ساختار و مفاصل فک از دیگر مشکلات وابسته به این ناهنجاری دهان و دندان است. گاهی اوقات به دلیل تطابق درازمدتی که در شخص ایجادشده است متخصص ارتودنسی اجازه درمان را به فرد نخواهد داد.
اوپن بایت(Open-bite): اگر هنگام بسته شدن دهان، بین دندان‌هایی بالا و پایین فاصله وجود داشته و تماس فیزیکی بین آن‌ها برقرار نشود، فرد دچار ناهنجاری اوپن بایت یا بازماندن دندان‌های جلویی است.
خط میانی نابجا(Misplaced midline): زمانی که مرکز دندان‌های فوقانی با مرکز دندان‌های پایین تنظیم نبوده و روی‌هم قرار نگیرند وجود این ناهنجاری تشخیص داده میشود.
فاصله بین‌دندانی(Spacing): گاهی شکاف‌ها یا فاصله‌های بین دندان نتیجه از دست دادن دندان‌ها است. گاهی نیز ساختار فک به‌گونه‌ای است که دندان‌ها کل دهان را پر نمی‌کنند ازاین‌رو بین دندان‌ها فاصله ایجاد میشود و ناهنجاری‌ای به نام Spacing نمایان میشود.
کراودینگ(crowding): کراودینگ یا درهم‌ریختگی دندانی زمانی رخ می‌دهد که دندان‌های زیادی در خط‌الرأس دندانی قرارگرفته باشند.
درمان ارتودنسی چگونه انجام میشود؟
لوازم و ابزار موردنیاز برای ارتودنسی به دو صورت ثابت و متحرک وجود دارند که برای کمک به حرکت دندان‌ها، بازسازی ماهیچه و رشد فک مورداستفاده قرار می‌گیرند.
این ابزارها با فشاری ملایم روی دندان‌ها و فک کار گذاشته می‌شوند. شدت مشکل شما تعیین می‌کند که کدام روش ارتودنسی برای شما مؤثر خواهد بود. مهم‌ترین ابزاری که برای ارتودنسی ثابت مورداستفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:
بریس(braces): رایج‌ترین ابزار ارتودنسی ثابت بریس است که شامل باند، سیم و یا براکت است.
باندینگ یا بند فلزی در اطراف یا روی دندان ثابت می‌شوند و به‌عنوان نگه‌دارنده بریس استفاده می‌شوند.
براکت ها که از جنس فلز یا سرامیک هستند اغلب به سطح جلویی دندان چسبانده می شوند.
سیم‌ها از طریق براکت به باند متصل می‌شوند. با سفت کردن سیم‌ها به دندان‌ها فشار واردشده تا به‌تدریج در موقعیت مناسب خود قرار گیرند.
اورینگ: اورینگ حلقه‌ای پلاستیکی شفاف یا رنگی است که دور براکت قرار می‌گیرد تا سیم را در جای خود نگه دارد.
الاستیک: کش هایی هستند که برای اعمال نیروی متقابل از دندانی در فک بالا به دندانی در فک پایین متصل می‌شوند. این کش ها حداقل روزی دوبار باید توسط بیمار تعویض شوند.
لازم است تا بریسها به‌طور ماهانه تنظیم شوند تا نتایج مطلوبی به دست آید. بریسهای امروزی کوچک‌تر و سبک‌تر هستند و بدنه‌ی فلزی آن‌ها کمتر دیده میشود.
ابزاری که برای ارتودنسی متحرک مورداستفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:
هماهنگ‌کننده(Aligners): یک جایگزین برای بریس های سنتی است. این ابزار همانند ارتودنسی ثابت کار می‌کند و بدون سیم فلزی و براکت سبب حرکت دندان‌ها میشود. Aligners عملاً نامرئی بوده و هنگام غذا خوردن، مسواک زدن و کشیدن نخ دندان برداشته می‌شوند.
نگه‌دارنده فضای متحرک: آن‌ها با یک پایه آکریلیک ساخته می‌شوند که بروی فک قرارگرفته و شاخه‌هایی پلاستیکی یا سیمی دارند که بین دندان‌های خاص قرار می‌گیرند تا فضای بین آن‌ها باز شود.
ابزار جابه‌جایی فک: این ابزار که Splint نیز نامیده میشود در فک پایین یا بالا قرار می‌گیرد و کمک می‌کند تا فک در موقعیت مطلوب‌تری قرار بگیرد. آن‌ها ممکن است برای اختلالات TMJ استفاده شوند.
ضربه‌گیرهای لب و گونه: این ابزارهای برای دور نگه‌داشتن لب و گونه‌ها از دندان طراحی‌شده‌اند. عضلات لب و گونه می‌تواند فشاری روی دندان‌ها اعمال کند که این ضربه‌گیرها این فشارها را کاهش می‌دهند.
بسط دهانی: وسیله‌ای است که برای عریض کردن فک بالا استفاده میشود. یک صفحه پلاستیکی است که روی سقف دهان قرار می‌گیرد. با استفاده از فشاری بیرونی پلاک را توسط پیچ به استخوان سقف دهان متصل می‌کند تا منطقه پالاتال گسترش یابد.
نگه‌دارنده متحرک: این ابزار سقف دهان را می‌پوشاند و مانع از حرکت دندان به موقعیت قبلی میشود. آن‌ها قابل اصلاح بوده و برای جلوگیری از مکیدن بکار می‌روند.
headgear: با این ابزار بندی در اطراف و پشت سر قرار می‌گیرد و به یک سیم فلزی در جلوی صورت چسبیده میشود. headgear رشد فک بالا را سرعت می بخشد و دندان‌های عقب را جایی که هستند نگه‌داشته و دندان‌های جلو را به عقب می‌کشد. ارتودنسی شاخه‌ای از دندان‌پزشکی زیبایی و ترمیمی است که ناهنجاری‌های دندانی مثل crossbite، openbite، crowding و غیره را درمان می‌کند. باندینگ، براکت، سیم، اورینگ، Alingners، splint و headgear برخی از ابزارهای ارتودنسی ثابت و متحرک هستند که با ایجاد فشار مضاعف به دندان‌ها سبب حرکت آن‌ها به موقعیت مناسب می‌شوند.
