پوسیدگی دندان یک آسیب پیش‌رونده باکتریایی است و از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که 95 درصد از جمعیت جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هنوز هم به‌عنوان یکی از دلایل اصلی از دست رفتن دندان به شمار می‌آید.
در چند سال اخیر فعالیت تحقیقاتی در مورد روش‌های تشخیص پوسیدگی، خصوصاً تشخیص ابتدایی پوسیدگی افزایش‌یافته است. استفاده از فناوری ها به‌عنوان یک روش کمکی در معاینات پزشکی برای تشخیص پوسیدگی، مراقبت‌های دندانی را ساده‌تر کرده و هزینه‌های درمان را کاهش می‌دهد.
همچنین سبب کاهش زمان و هزینه برای عوامل ضدعفونی کردن دندان می‌شود. پوسیدگی دندان سبب سوراخ شدن و شکستن دندان می‌شود درحالی‌که تشخیص ابتدایی پوسیدگی در مراحل اولیه پیشرفت، منافع بالقوه زیادی را به دنبال خواهد داشت.
مواردی مثل بازسازی ساختار دندان با توجه به‌اندازه ضایعه ازجمله درمان‌های پیشگیرانه‌ای است که مانع از پیشرفت پوسیدگی و از دست رفتن دندان خواهد شد.
کاهش پیشرفت ضایعات پوسیدگی، حفظ ساختار دندان طبیعی، کاهش هزینه‌های درمان، حفظ انسداد طبیعی و افزایش زیبایی مینای دندان طبیعی برخی از منافع بالقوه تشخیص ابتدایی پوسیدگی محسوب می‌شوند. در ادامه بیشتر در مورد تشخیص ابتدایی پوسیدگی و مزیت های آن صحبت خواهد شد.
سرفصل‌های عنوان‌شده در این مقاله عبارت‌اند از:
اگر پوسیدگی دندان در مراحل اولیه آن تشخیص داده نشود به‌مرورزمان از نسج مینای دندان عبور کرده و سبب آسیب دیدن نسج عاج می‌شود.
ازاین‌رو برای تشخیص ضایعات و آسیب‌های دندان باید از روش‌هایی استفاده کرد که قادر باشند پوسیدگی را در همان مراحل اولیه تشخیص دهند. رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندان‌پزشکی در جلوگیری از پوسیدگی دندان و تشخیص ابتدایی پوسیدگی بسیار مؤثر است.
زیرا می‌توان با کمک روش‌های مختلف پیشگیری مثل فلوراید تراپی نسج ازدست‌رفته را بدون نیاز به شیوه‌های مرسوم مثل‌ترمیم از طریق تراشیدن مینای دندان و به‌کارگیری مواد دندانی، بازسازی کرد.
روش متعارفی که اغلب پزشکان برای تشخیص پوسیدگی دندان بکار می‌برند معاینه چشمی و بصری است. معاینات چشمی در کلینیک‌های دندان‌پزشکی برای تشخیص ضایعات پوسیدگی در تمام سطوح و به‌طور گسترده مورداستفاده قرار می‌گیرد.
در این روش دندان‌پزشک با استفاده از یک آینه دندان‌پزشکی، یک پروب تیز، یک سرنگ 1*3 و با یک نور ملایم سطح تمیز و خشک دندان را معاینه می‌کند.
سپس بر اساس تفسیر ذهنی از یکپارچگی، بافت، شفافیت یا کدر بودن، و مکان و رنگ دندان در مورد وجود یا عدم وجود ضایعه تصمیم‌گیری می‌کند. اینکه پوسیدگی تا چه مرحله‌ای پیشرفت کرده است با استفاده از این روش قابل‌تشخیص نخواهد بود.
در حقیقت تشخیص ابتدایی پوسیدگی مینای دندان توسط معاینات بالینی بسیار دشوار بوده و 60 تا 70 درصد آن بدون ابزارهای تشخیصی مدرن قابل‌تشخیص نخواهند بود.
سیستم‌های جدید تشخیص پوسیدگی مبتنی بر اندازه‌گیری یک سیگنال فیزیکی هستند که جایگزین پروسه پوسیدگی دندان می‌شوند. نمونه‌هایی از سیگنال‌های فیزیکی که در این روش مورداستفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از اشعه X، نور مرئی، نور لیزر، جریان الکتریکی، سونوگرافی و احتمالاً زبری سطح دندان.
یک دستگاه تشخیص پوسیدگی باید قادر به ارسال و دریافت سیگنال بوده و همچنین بتواند قدرت سیگنال‌ها را تفسیر کند. تکنیک‌های رادیوگرافی دیجیتالی، تکنیک‌های بصری پیشرفته، تکنیک‌های فلورسنت، لیزر فلورسنت، استفاده از اشعه مادون‌قرمز، سیستم‌های تشخیص بر اساس اندازه‌گیری جریان الکتریکی و تکنیک‌های سونوگرافی ازجمله روش‌های نوینی هستند که قادر به تشخیص ابتدایی پوسیدگی خواهند بود.
از میان روش‌های فوق جدیدترین روش‌هایی که برای تشخیص ابتدایی پوسیدگی مورد استفاده قرار می‌گیرد بهره گیری از لیزر فلورسنت و اشعه مادون‌قرمز است.
60 تا 70 درصد از پوسیدگی‌های دندان به‌وسیله معاینات بصری قابل‌تشخیص نیستند درصورتی‌که با روش‌های جدید نظیر لیزر فلورسنت، لایت فلورسنت، اشعه مادون‌قرمز و رادیوگرافی می‌توان پوسیدگی را در همان مراحل اولیه تشخیص داد.
دندان‌های پوسیده‌شده دارای موادی مثل پورفیرین هستند که خاصیت فلورسانس دارند یعنی تابش نور توسط آن‌ها کمتر از 10-8 ثانیه طول می‌کشد.
دیواره‌های باکتری‌ها و عمدتاً مواد دفعی باکتریایی نیز دارای این خاصیت هستند. حال اگر نوری با طول‌موج 650 نانومتر به دندان بتابد اگر دندان سالم باشد نور برگشتی آن دارای طول‌موجی برابر نور اولیه و اگر دندان پوسیده باشد نور برگشتی دارای طول‌موجی بین 700 تا 730 نانومتر خواهد بود.
دستگاه‌هایی به نام دیاگنودنت بالاترین حساسیت را در تشخیص پوسیدگی دارند و با دقت 90 درصد قادر به تشخیص ابتدایی پوسیدگی خواهند بود.
در این روش با کمک دیاگنودنت، نوری با طول‌موج 655 نانومتر با توان 1 مگاوات و عمق نفوذ 2 میلی‌متر تابانده می‌شود. نور منتشرشده به بافت‌های دندان می‌رسد.
همان‌طوری که مینای دندان بالغ شفاف‌تر است این نور بدون اینکه منحرف شود از بافت دندان عبور می‌کند. در ادامه این نور در تماس با مینای دندان پراکنده می‌شود. نور پراکنده‌شده قادر به تحریک بافت‌های سخت دندان است درنتیجه اتو فلورسانس یا فلوفورها ضایعات پوسیدگی را به نمایش می‌گذارند.
لذا برای تشخیص پوسیدگی‌های سطوح اکلوزال، باکال و لینگوال می‌توان به کمک این دستگاه پوسیدگی را در مراحل اولیه تشخیص داد. این دستگاه قادر است حجم پوسیدگی را نیز تشخیص دهد.
دیاگنودنت دارای سه پروب مختلف برای سطوح اکلوزال، پروگزیمال و پریودنتال است که حتی می‌تواند جرم‌های لثه‌ای را با آن تشخیص دهد.
اگر پوسیدگی در عمق 2 میلی‌متری سطح دندان باشد دقت تشخیص پوسیدگی به‌وسیله لیزر فلورسنت 90 درصد و اگر پوسیدگی در عمق 1 میلی‌متری مینای دندان باشد لیزرفلورسنت با دقت 100 درصد قادر به تشخیص ابتدایی پوسیدگی خواهد بود.
اگر مینای دندان به مقدار کمی هیپومینرالیزه شده باشد لیزر فلورسنت به آن حساس بوده و آن را تشخیص می‌دهد. بنابراین می‌توان بدون ترمیم و با تغییر روش‌های بهداشتی یا فلوراید تراپی دندان را درمان کرد.
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دندان که عواقب جبران‌ناپذیری چون عفونت و از دست رفتن دندان را به دنبال دارد پوسیدگی دندان است. در حال حاضر دندان‌پزشکان برای تشخیص ابتدایی پوسیدگی از روش‌هایی مانند تصویربرداری اشعه ایکس و یا معاینات بصری از سطح دندان استفاده می‌کنند.
اما با محدودیت‌هایی که این روش‌ها دارند تا زمانی که پوسیدگی نسبتاً پیشرفت نکرده باشد نمی‌توان آن را تشخیص داد به عبارتی اشعه ایکس قادر به تشخیص ابتدایی پوسیدگی در سطح الکوزال دندان نخواهد بود.
با پیشرفت فناوری در زمینه بیماری‌های دهان و دندان می‌توان به کمک امواج مادون‌قرمز با طول‌موج بلند پوسیدگی‌های دندان را در همان مراحل اولیه تشخیص داده و مانع پیشرفت آن شد. با تصویربرداری TPLI تشخیص ابتدایی پوسیدگی برای پزشکان ساده‌تر شده و زودتر از معاینات بصری و اشعه ایکس می‌توانند پوسیدگی‌ها را تشخیص دهند.
ابزار TPLI از یک دوربین مادون‌قرمز با طول‌موج بلند استفاده می‌کند که با انتشار اشعه مادون‌قرمز و بعد از تحریک توسط منبع نور قادر به تشخیص پوسیدگی خواهد بود.
عدم نیاز به تراش دندان، غیرتهاجمی و کم‌هزینه بودن از مزیت‌های این ابزار جدید است که می‌تواند به‌عنوان یک دستگاه تصویربرداری با پتانسیل بالا جهت تشخیص ابتدایی پوسیدگی دندان مورداستفاده قرار گیرد.
با تصویربرداری TPLI تشخیص ابتدایی پوسیدگی برای پزشکان ساده‌تر شده و زودتر از معاینات بصری و اشعه ایکس می‌توانند پوسیدگی‌ها را تشخیص دهند.
پوسیدگی دندان که از شایع‌ترین بیماری‌های دهان و دندان است با فعالیت میکروب‌ها در سطح دندان آغاز می‌شود. با پیشرفت پوسیدگی نسج مینای دندان و سپس عاج دندان تخریب‌شده و به‌مرور سبب از بین رفتن دندان می‌شود.
چنانچه بتوانیم پوسیدگی را در مراحل اولیه تشخیص دهیم می‌توانیم از آسیب و از دست رفتن دندان جلوگیری کنیم. مراجعه مداوم به دندان‌پزشکی به تشخیص ابتدایی پوسیدگی دندان کمک می‌کند زیرا می‌توان به کمک روش‌های پیشگیری ازجمله فلوراید تراپی، نسج ازدست‌رفته دندان را بدون تراشیدن مینای دندان و به‌کارگیری مواد دندانی بازسازی کرد.
داشتن رژیم غذایی سالم و بدون قند و شکر و همچنین رعایت بهداشت دهان و دندان در پیشگیری از پوسیدگی دندان بسیار مؤثر خواهد بود. تشخیص پوسیدگی با معاینات بصری و اشعه ایکس با محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده و قادر به تشخیص ابتدایی پوسیدگی نخواهد بود.
در چند سال اخیر با روش‌های جدیدی نظیر لیزر فلورسنت، اشعه مادون‌قرمز، رادیوگرافی به‌صورت دیجیتال و لایت فلورسانت تحول عظیمی در تشخیص به‌موقع پوسیدگی ایجادشده است.
