امروزه تکنولوژی لیزر از بسیار جهات بر زندگی ما تأثیر می‌گذارد. پیشرفت‌های آن درزمینه پزشکی و دندانپزشکی نقش مهمی را در مراقبت از بیمار و سلامت وی ایفا می‌کند.
لیزرها از زمان‌های طولانی برای مراحل عمومی جراحی مورداستفاده قرار می‌گرفتند.
لیزر در دندانپزشکی ابتدا برای حل مشکلات معمول بکار گرفته شد. فعل و انفعالات لیزر برای عمل جراحی برروی بافت نرم دندان، جراحی بدون خونریزی، کاهش درد و زخم بعد از عمل را ممکن می‌سازد.
ازآنجایی‌که لیزر برش‌های گسترده و نامنظم را ایجاد می‌کند بنابراین با بافت اطراف ترکیب‌شده و سبب بهبود و درمان مشکل دندان خواهد شد.
لیزر در دندانپزشکی برای بافت‌های سخت و تشخیص مؤثر کرم‌خوردگی دندان و اصلاح آن، استحکام مینای دندان در برابر کرم‌خوردگی و پیشگیری از پوسیدگی، رفع حساسیت‌های دندان، عصب‌کشی و استریل کردن سیستم کانال ریشه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لیزر برای حذف ترمیمهای قدیمی مؤثر نبوده و هنگام حذف مینای دندان یا تهیه تاج نمی‌تواند به‌سرعت بچرخد.
تحقیقات نشان داده است که طول‌موج‌های نزدیک به مادون‌قرمز(NIR) به علت جذب بالای آن‌ها در هموگلوبین، برای درمان‌های بافت نرم بسیار ایده آل می‌باشند.
این واقعیت باعث می‌شود تا از لیزر در دندانپزشکی برای برش‌های دقیق و کارا، انعقاد، تخلیه و یا تبخیر بافت نرم استفاده شود.
در ادامه در خصوص استفاده از لیزر در دندانپزشکی صحبت خواهد شد. سرفصل‌های عنوان‌شده در این مقاله عبارت‌اند از:
استفاده از لیزر در دندانپزشکی برای اولین بار به سال ۱۹۶۰ برمی‌گردد.
انواع مختلف لیزر همچون Nd:YAG، Er,Cr: YSGG و Er:YAG و CO2، با طول‌موج‌های ۱۰۶۰۰nm، ۲۹۴۰nm، ۲۷۸۰nm و ۱۰۶۴nm برای درمان بافت‌های نرم و سخت دندان مورد استفاده قرار گرفتند.
لیزرهایی با توان کمتر از ۰.۵ وات با نام لیزر کمتوان و لیزرهای با توان بالای ۰.۵ وات با عنوان لیزر پرتوان شناخته‌شده‌اند.
در آماده‌سازی حفره‌های لیزری، انرژی الکترومغناطیسی شدیدی برای تخلیه بافت‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد. با توجه به طول‌موج نور لیزر، اثرات تبخیری می‌تواند بر اساس اثرات شیمیایی یا حرارتی رخ دهد.
به کمک لیزرهای آرگون و لیزر کمتوان دایود میتوان پوسیدگی دندان را تشخیص داد. به کمک پدیده فلورسانس نور لیزر در برخورد با پورفیرینهایی که محصول باکتری‌های ناشی از پوسیدگی هستند، قابل ردیابی است.
درواقع به کمک دستگاه‌هایی که این لیزر را تولید می‌کنند می‌تواند میزان پوسیدگی را به‌صورت عددی روی مانیتور آن‌ها مشاهده کرد.
اما اگر پوسیدگی در سطح جونده دندان باشد یا در مواردی که دندان بیش از اندازه خشک باشد و یا در صورت وجود جرم و پلاک زیاد روی دندان، عددی که این دستگاه‌ها نشان میدهند اغلب نادرست است و حتی احتمال اینکه پوسیدگی وجود نداشته باشد نیز ممکن است.
بنابراین برای تشخیص پوسیدگی فقط نباید به این روش تکیه کرد و باید از سایر روشها نیز استفاده کرد.
جهت پیشگیری پوسیدگی دندان میتوان از دو لیزر گران‌قیمت Nd:YAG و یا CO2 استفاده کرد که کریستال‌های مینای دندان را ذوب کرده و مجدداً آن‌ها را کریستاله می‌کند تا میزان نفوذپذیری دندان را کاهش دهد و از ورود میکروب‌ها و محصولات آن جلوگیری کند.
لیزرهای آرگون و لیزر کمتوان دایود برای تشخیص پوسیدگی دندان استفاده‌شده و از دو لیزر گران‌قیمت Nd:YAG و یا CO2 میتوان برای پیشگیری پوسیدگی دندان بهره برد.
استفاده از لیزر در دندانپزشکی بدون تماس می‌باشد و نسبت به دریل‌های صدادار و یا دستگاه‌های چرخشی (مثل دستگاه‌هایی که منطقه موردنظر از دندان را با اسپری آب مستقیماً سرد می‌کنند)، مزیت‌های بیشتری دارد.
امروزه از لیزرهای اربیوم برای تراش بافت‌های سخت دندان نیز استفاده می‌شود، اگرچه سرعت کار در این روش کاهش‌یافته و همین‌طور درمان بسیار هزینه‌بر خواهد شد اما استفاده از لیزر، درمانی بدون درد و فشار و همین‌طور بدون حرارت و بی‌حسی را برای بیمار به همراه خواهد داشت.
در اندودنتیکس (عصب‌کشی) لیزرها به‌عنوان درمان کمکی با دو روش لیزر کمتوان و لیزر پرتوان برای بهینه‌سازی نتایج روش‌های بالینی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
لیزر درمانی با شدت کم با اثرات ضد درد، ضدالتهاب و سایر اثرات بیولوژیکی در سطح مولکولی، با پاسخ‌های فتوشیمیایی سبب بهبود بافت شده و ناراحتی‌های بعد از عمل را کاهش میدهند.
زمان عصب‌کشی باید کانال‌های ریشه ضدعفونی شوند اما در برخی دندان‌ها که باکتری‌ها به عمق عاج دندان نفوذ کردن ضدعفونی کردن دشوار می‌شود در این حالت میتوان از لیزر به‌عنوان یک روش کمکی بهره برد.
در ایمپلنت دندان نیز میتوان برای ضدعفونی کردن محل کاشت ایمپلنت از لیزر اربیوم استفاده کرد. بنابراین با اثرات ضد باکتریایی که از تعاملات حرارتی لیزر به وجود می‌آید کانال‌های آلوده ریشه ضدعفونی می‌شوند.
لیزرهایی پرتوان مثل Nd:YAG (ایتریم، آلومینیوم، گارنت) ، Er:YAG ( ایتریم، آلومینیوم، گارنت) ، اگزایمر، دی‌اکسید کربن و دایود، با حذف باکتری‌ها از سطح ریشه و همچنین از لایه‌های عمیق دندان، پیشنهاداتی هستند که به‌عنوان یک روش معین و موفقیت‌آمیز در درمان اندودنتیک برای کانال‌های آلوده بکار می‌روند.
لیزرهای مختلف بسته به ویژگی‌های جذب، سبک فعل و انفعال و علائم خود می‌توانند برای درمان‌هایی نظیر جراحی زیبایی و التهابات لثه، پیمایش و اصلاح ریشه استفاده شوند.
معمولاً لیزر YAG Er: ، YAG Nd: و دی‌اکسید کربن در حذف بافت‌های هایپرپلاستیک با حداقل درد و جای زخم بعد از عمل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
لیزر مورداستفاده برای درمان التهابات لثه Er: YAG است که برای بیمارانی با ضعف ایمنی بدن بسیار مناسب است زیرا اثرات آنتی باکتریال آن عالی است.
همچنین با خنک‌کنندگی به‌وسیله آب برای حذف پلاک‌ها و باکتری‌های سطح ریشه استفاده می‌شود. همچنین برای درمان آفت و ضایعات هرپس همچون تب‌خال نیز میتوان از لیزر استفاده کرد.
در جراحی لثه فلپ پریودنتال که جرم و پلاک دندان زیاد است فقط می‌توانیم برای ضدعفونی کردن منطقه از لیزرهای اربیوم و دایود استفاده کنیم. همچنین میتوان برای تحریک بازسازی لثه و کاهش التهاب ناشی از جراحی، در طول درمان از لیزر استفاده کرد.
از دیگر کاربرد لیزر در دندانپزشکی به جراحی لیفت لثه و افزایش طول تاج لثه میتوان اشاره کرد.
درمجموع استفاده از لیزر در مقایسه با روش‌های جراحی پریودنتال معمول ، با کاهش شاخص پلاک، کاهش خونریزی، کاهش عمق شکاف و اتصال مجدد بهتری همراه خواهد بود.
به دلایل زیبایی براکتهای سرامیکی در درمان‌های ارتودنسی بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرند اما زمانی که باید این براکتها از دندان جدا شود می‌تواند باعث شکستگی مینای دندان شوند لذا میتوان از طریق جدا کردن حرارتی براکتها با لیزرهای CO2 و YAG از بروز این آسیب‌ها جلوگیری کرد.
مطالعات نشان می‌دهد که لیزر Er: YAG، برای آماده‌سازی مینای سطح دندان به‌طور گسترده‌ای قابل‌استفاده می‌باشد.
تغییر رنگ دندان نسبت به سایر دندان‌های مجاور می‌تواند به دلیل نارسایی‌ها و یا اختلالات ژنتیکی باشد که بسیار ناراحت کننده خواهد بود.
با سفید کردن دندان میتوان از مشکلات دهان و دندان جلوگیری کرده و نیاز به درمان‌هایی که ممکن است با آسیب همراه شوند را کاهش می‌دهد.
سفیدکننده دندان یک ماده شیمیایی است که از پراکسید هیدروژن، سدیم، کلر و غیره استفاده می‌کند.
در تکنیک‌های سفیدسازی ممکن است از منابع انرژی برای افزایش میزان انتشار رادیکال‌های سفیدکننده استفاده شود.
لیزرهای مختلف با طول‌موج‌های متفاوت تولید می‌شوند اما همه لیزرها برای سفید کردن دندان مناسب نیستند.
برای استفاده از لیزر در دندانپزشکی زیبایی طول‌موج جذب‌شده، پراکنده‌شده و یا انتقال‌یافته از طریق ساختار دندان نمی‌تواند برای سفید کردن مورداستفاده قرار گیرد زیرا باعث آسیب رساندن به مینای دندان می‌شود.
لیزر آرگون و دایود در سفید کردن دندان مورداستفاده قرار می‌گیرند.
لیزر مخفف عبارت ” Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation” به معنای تقویت نور با انتشار ناشی از تابش است.
تعاملات لیزر بر بافت نرم و سخت دندان امکان انجام جراحی خشک و بدون خونریزی را ممکن می‌سازد و تورم و درد بعد از عمل را کاهش می‌دهد. لیزرهای اربیوم و دایود، CO2 از معروف‌ترین لیزرهای مورداستفاده در دندانپزشکی می‌باشند.
در خصوص کاربرد لیزر در دندانپزشکی میتوان به استفاده از لیزر در پیشگیری و تشخیص پوسیدگی، عصب‌کشی، بلیچینگ یا همان سفید کردن، جراحی لثه و رفع التهابات لثه و همچنین ارتودنسی اشاره کرد.
