خشکی دهان چیست؟
خشکی دهان یا اگزوستوما (xerostomia)، شرایطی است که در آن غدد بزاقی دهان، بزاق کافی برای مرطوب نگه‌داشتن دهان نمی‌سازند. این مشکل به دلیل عوارض دارویی یا افزایش سن یا در نتیجه رادیودرمانی سرطان به وجود می‌آید. علت خشکی دهان ممکن است بیماری باشد که غدد بزاقی را مستقیما تحت تاثیر قرار داده باشد.غدد ترشح کننده بزاق سه عدد هستند که در قسمت های بنا گوش، زیر فک و زیر زبان جای گرفته اند، که بزاقی را که مخلوطی از آب و آنزیم است از طریق مجاری بزاق درون حفره دهان می ریزند. بزاق با ترکیب خود همواره حفره دهان را مرطوب نگه می دارد و این اتفاق موجب تسهیل در بسیاری از فعالیت های انسان می شود مانند:
- عمل صحبت کردن راحت تر انجام می گیرد
- بلع غذا را ممکن می کند
- به واسطه آنزیم های بزاق غذا نرم می شود و هضم غذا راحت تر می شود
- تنفس راحت تر انجام می شود
- به خاطر آنزیم های بزاق عفونت های حفره دهان و دندان کمتر می شود
- بزاق از طریق از بین بردن باکتری ها از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند
علائم و نشانه‌های این بیماری چیست؟
خشکی دهان می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:
اغلب احساس تشنگی می‌کنید
لب‌های ترک خورده
احساس خشکی در دهان
خشکی چشم
گلو درد یا احساس خشکی در گلو
تغییر یا کاهش حس چشایی
بوی بد دهان
زخم‌های دهان
خشکی دهان چرا ایجاد می شود؟
هنگامی که غدد بزاقی، بزاق کافی برای مرطوب نگه‌داشتن دهان نمی‌سازند، این عارضه ایجاد می‌شود. این غدد ممکن است به دلایل زیر به درستی کار نکنند:
۱. داروها
بسیاری از داروها، از جمله بسیاری از داروهایی که بدون نسخه تهیه می‌شوند، عارضه خشکی دهان دارند. داروهایی که به احتمال بیشتری مشکل ایجاد میکنند، برخی داروهای درمان افسردگی مثل ربوکستین، فشار خون بالا و اضطراب ، ریلکس‌کننده‌های عضلات و داروهای ضد‌درد و مانند آنتی‌هیستامین‌ها، ضد افسردگی، ضدآنفلوآنزا ،می‌توانند خشکی دهان را تشدید کنند. (منبع).
۲. افزایش سن
بسیاری از افراد مسن با افزایش سن عارضه خشک‌شدن دهان را تجربه میکنند. فاکتورهای دخیل در این موضوع شامل استفاده از داروهای خاص، تغییر در توانایی بدن برای پردازش دارو در بدن، تغذیه ناکافی و بیماری‌های مزمن است.
۳. درمان سرطان
داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند ترکیب بزاق و مقدار تولید شده را تغییر دهند. این اتفاق می‌تواند موقتی باشد و جریان طبیعی بزاق بعد از تکمیل درمان باز می‌گردد. به علاوه رادیودرمانی و پرتودرمانی سر و گردن می‌تواند به غدد بزاقی آسیب رسانده و باعث کاهش قابل توجه در تولید بزاق شود. این مشکل بسته به دوز پرتو و منطقه درمان، احتمال دارد موقتی یا دائمی باشد.
۴. آسیب عصبی
آسیب یا جراحی که باعث ایجاد مشکل عصب در ناحیه سر و گردن شود می تواند منجر به خشکی دهان شود.
۵. مصرف مواد مخدر و الکل
نوشیدن الکل ومصرف سیگار و تنباکو( کشیدن یا جویدن تنباکو) می‌تواند علائم خشکی دهان را تشدید کند.مصرف متامفتامین می‌تواند خشک‌شدن شدید و خرابی دندان‌ها (شرایطی که به عنوان “دهان مت” شناخته می‌شود) را در پی داشته‌باشد .مصرف تنباکو می‌تواند باعث کاهش تولید ترشحات دهانی و خشکی دهان شود. (منبع)
۶. کم آبی بدن
شرایطی مانند تب، تعریق بیش از حد، استفراغ، اسهال، ازدست‌دادن خون و سوختگی می‌توانند باعث کم‌آبی بدن شوند. کم‌آبی باعث خشک شدن دهان می شود.
علت خشکی دهان و تشنگی
در مواقعی که بدن شما با کم آبی مواجه می‌شود، مخاط بدن و پوست، خشک می‌شوند. این حالت سبب ایجاد خشکی دهان هم می‌شود. بنابراین بدن شما کم آب است و دچار خشکی دهان هم شده‌اید. پس قبل از اینکه با خشکی دهان مواجه شوید، تشنگی هم برای شما ایجاد می‌شود.
البته مواردی وجود دارد که خشکی دهان با رفع تشنگی برطرف نمی‌شود زیرا تنشگی و کم آبی دلیل ایجاد خشکی دهان نیستند. در این مواقع علت دیگری سبب ایجاد خشکی دهان شده‌است. با رفع آن علت می‌توانید خشکی دهان را برطرف کنید، نه با رفع تشنگی.
در صورتیکه با خشکی دهان مواجه شدید، تشنگی مفرط هم داشتید، سعی کنید به متخصص غدد مراجعه کنید. ممکن است که به بیماری دیابت مبتلا شده‌باشید. بررسی علت خشکی دهان از مهم‌ترین موارد است.
۷. اضطراب و خشکی دهان
زمانی که شما دچار استرس می‌شوید، سطح ترشح هورمون کورتیزول افزایش پیدا می‌کند. به این هورمون، هورمون استرس نیز گفته می‌شود. هنگامی که سطح کورتیزول در بزاق افزایش پیدا می‌کند، ترکیب بزاق تغییر کرده و باعث خشک شدن دهان می‌شود.
حمله اضطرابی می‌تواند باعث خشکی دهان هم بشود. افرادی که با پانیک مواجه می‌شوند معمولا تپش قلب دارند، دهانشان خشک می‌شود و ممکن است علائم دیگری هم داشته‌باشند. (منبع)
۸. خروپف و تنفس دهانی
تنفس از طریق دهان باعث تبخیر بزاق می‌شود و به ایجاد این عارضه کمک می‌کند. افرادی که خروپف میکنند و دچار این مشکل شده اند ،احتمالا بعد از بیدارشدن از خواب خشکی در گلو و دهان خود احساس میکنند.
۹. خشکی دهان و دیابت
یکی از علائم شایع دیابت خشک شدن دهان است. پزشکان احتمال می‌دهند، افزایش قند خون روی تولید بزاق تاثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به دیابت اغلب دچار کم‌آبی می‌شوند. همچنین این بیماران از داروهایی استفاده میکنند که عارضه خشکی دهان را در پی دارند.
۱۰. برفک دهان
برفک دهان نوعی عفونت قارچی دهان است. عفونت قارچی باعث التهاب بافت دهان می‌شود. این التهاب روی غدد بزاقی تاثیر گذاشته و به آن‌ها آسیب وارد می‌کند. به همین دلیل تولید بزاق با مشکل روبرو می‌شود.
۱۱. فیبروز کیستیک
فیبروز کیستیک یک بیماری ژنتیکی است که به سیستم گوارشی و تنفسی آسیب وارد می‌کند. این بیماری بر عملکرد بزاق تاثیر منفی گذاشته و باعث خشک شدن دهان می‌شود. همچنین داروهایی که برای درمان و مدیریت فیبروز کیستیک تجویز می‌شوند، خشکی را تشدید میکنند.
۱۲. اختلالات خودایمنی
در اختلالات خودایمنی سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بدن حمله می‌کند. سندرم شوگرن نوعی بیماری خودایمنی است که روی غدد بزاقی تاثیر گذاشته و باعث التهاب آن‌ها می‌شود. بیماری‌های خودایمنی دیگری نیز ممکن است باعث خشکی دهان شوند، مانند ایدز و آرتریت روماتوئید.
۱۳. بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر می‌تواند روی هیدراته ماندن بدن تاثیر منفی داشته باشد. همچنین زمانی که برای این افراد داروی خشکی دهان تجویز می‌شود، در مصرف آن دچار مشکل شده و عارضه برطرف نمی‌شود.
۱۴. اختلالات تیروئید
اختلالات تیروئید تاثیرات منفی بسیار زیادی به‌همراه دارند، یکی از این اثرات عدم تولید و آزاد شدن بزاق از غدد بزاقی است که منجر به خشکی دهان می‌شود. اختلالات تیروئید از طریق مکانسیم‌های مختلفی بر عملکرد بزاق تاثیر می‌گذارند. اعتقاد بر این است که این امر مربوط به کاهش میزان متابولیسم و سوخت و ساز بدن در ارتباط با بیماری کم کاری تیروئید است. در عین حال، بیماری پرکاری تیروئید درمان نشده بنا به دلایل نامشخصی نیز می تواند، باعث خشکی دهان شود. خشکی دهان اغلب با کم‌کاری تیروئید در ارتباط است اما، تحقیقات نشان داده‌اند که عارضه خشکی دهان می‌تواند در انواع دیگر اختلالات تیروئیدی از جمله پرکاری تیروئید نیز رخ بدهد. دهند. (منبع)
۱۵.وجود سنگ های بزاقی
سنگ غدد بزاقی به انگلیسی (salivary stones) به سنگ‌های کوچکی گفته می‌شود که در غدد بزاقی دهان به وجود می‌آیند. این سنگ‌ها جریان بزاق را مسدود کرده و باعث ایجاد مشکلاتی در فرد می‌شوند. سنگ‌های بزاقی اکثرا با علائمی همچون درد و احساس ناراحتی به همراه هستند
بایستی توجه داشت که درمان و پیشگیری از خشکی دهان بستگی به علت اصلی دارد و بهتر است با یک پزشک متخصص مشوره کنید.
درمان برای خشکی دهان چیست؟
به طور معمول، بیماران می‌خواهند احساس راحتی کنند و از این مشکل خلاص شوند. چهار نوع درمان وجود دارد:
• نفس کشیدن از طریق بینی: همانطور که گفته شد نفس کشیدن از راه دهان نیز خودش از علت‌های خشک شدن زبان و حلق است. پس بهتر است که نسبت به نوع نفس کشیدن خود تجدید نظر کنید. زمانی که از راه بینی نفس بکشید تا حد زیادی باعث می‌شود که این مشکل شما تا حد زیادی برطرف گردد.
• اجتناب از الکل، کافئین و تنباکو: الکل و تنباکو که همان سیگار است باعث می‌شود کهدهان خشک شود. کسانی که زیادی سیگار مصرف میکنند در طول زمان دچار این مشکل می‌شوند. از سوی دیگر نوشیدن الکل نیز باعث کم آبی بدن و خشک شدن دهان خواهد شد. نوشیدنی‌های کافئین‌دار هم مثل قهوه یا نسکافه در کوتاه‌ترین زمان باعث این مشکل و کم آبی بدن می‌شوند. پس بهتر است که در طول روز از این نوشیدنی‌ها به مقدار کمتری استفاده کنید تا با عارضه‌های ناشی از این مشکل مواجه نشوید.
• با استفاده از رطوبت ساز
• اجتناب از داروهای ضد احتقان بدون نسخه
• بیشتر آب بنوشید: به میزانی که شما در طول روز مقدار استفاده از آب را زیاد کنید بدن‌تان به اندازه کافی آب و مایعات دریافت خواهد کرد. در نهایت این آب‌ها در تولید بزاغ نیز نقش خواهد داشت. پس این مشکل شما نیز برطرف می‌شود و شما از عارضه‌های خشکی دهان در امان خواهید بود.
• مکیدن تراشه‌های یخ: قطعه‌های یخ نیز می‌تواند موجب تحریک و فعال کردن غدد بزاقی باشد. البته نباید یخ‌ها را با دندان‌تان گاز بگیرید. زیرا که می‌تواند موجب آسیب به دندان‌ها شود.
• مرطوب کننده لب با وازلین: لب‌های خودتان را با انواع مرطوب کننده‌ها نرم کنید. خشکی لب‌ها نیز باعث ترک لب‌ها و احساس دایم نیاز برای مرطوب کردن آن‌ها در شما ایجاد کند.
• تحریک بزاق: می‌توانید با خوردن انواع ترشیجات غدد را تحریک کنید که بزاق ترشح کنند.
• جویدن آدامس بدون قند
• خوردن آب نبات‌های سفت بدون قند
• برخی از داروها می‌توانند به تولید بزاق کمک کنند: البته این داروها را باید زیر نظر متخصصین استفاده کنید. برای مثال بهتر است که به دندان پزشک یا پزشک عمومی مراجعه کنید و از آن ها بخواهید که در صورت نیاز داروهای مورد استفاده برای درمان خشکی دهان را برای شما تجویز کنند.
اشتباه تایپی:nihk oa;
برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله عوارض خشکی دهان را مطالعه بفرمایید.
بدون نظر